3. อุตฺตราเถรีวตฺถุ

ปริชิณฺณมิทนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อุตฺตราเถริํ นาม ภิกฺขุนิํ อารพฺภ กเถสิฯ

เถรี กิร วีสวสฺสสติกา ชาติยา ปิณฺฑาย จริตฺวา ลทฺธปิณฺฑปาตา อนฺตรวีถิยํ เอกํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา ปิณฺฑปาเตน อาปุจฺฉิตฺวา ตสฺส อปฏิกฺขิปิตฺวา คณฺหนฺตสฺส สพฺพํ ทตฺวา นิราหารา อโหสิฯ เอวํ ทุติเยปิ ตติเยปิ ทิวเส ตสฺเสว ภิกฺขุโน ตสฺมิํเยว ฐาเน ภตฺตํ ทตฺวา นิราหารา อโหสิ, จตุตฺเถ ทิวเส ปน ปิณฺฑาย จรนฺตี เอกสฺมิํ สมฺพาธฏฺฐาเน สตฺถารํ ทิสฺวา ปฏิกฺกมนฺตี โอลมฺพนฺตํ อตฺตโน จีวรกณฺณํ อกฺกมิตฺวา สณฺฐาตุํ อสกฺโกนฺตี ปริวตฺติตฺวา ปติฯ สตฺถา ตสฺสา สนฺติกํ คนฺตฺวา, ‘‘ภคินิ, ปริชิณฺโณ เต อตฺตภาโว น จิรสฺเสว ภิชฺชิสฺสตี’’ติ วตฺวา อิมํ คาถมาห –

[148]

‘‘ปริชิณฺณมิทํ รูปํ, โรคนีฬํ ปภงฺคุรํ;

ภิชฺชติ ปูติสนฺเทโห, มรณนฺตญฺหิ ชีวิต’’นฺติฯ

ตสฺสตฺโถ – ภคินิ อิทํ ตว สรีรสงฺขาตํ รูปํ มหลฺลกภาเวน ปริชิณฺณํ, ตญฺจ โข สพฺพโรคานํ นิวาสฏฺฐานฏฺเฐน โรคนีฬํ, ยถา โข ปน ตรุโณปิ สิงฺคาโล ‘‘ชรสิงฺคาโล’’ติ วุจฺจติ, ตรุณาปิ คโฬจีลตา ‘‘ปูติลตา’’ติ วุจฺจติ, เอวํ ตทหุชาตํ สุวณฺณวณฺณมฺปิ สมานํ นิจฺจํ ปคฺฆรณฏฺเฐน ปูติตาย ปภงฺคุรํ, โส เอส ปูติโก สมาโน ตว เทโห ภิชฺชติ, น จิรสฺเสว ภิชฺชิสฺสตีติ เวทิตพฺโพฯ กิํ การณา? มรณนฺตญฺหิ ชีวิตํ ยสฺมา สพฺพสตฺตานํ ชีวิตํ มรณปริโยสานเมวาติ วุตฺตํ โหติฯ

เทสนาวสาเน สา เถรี โสตาปตฺติผลํ ปตฺตา, มหาชนสฺสาปิ สาตฺถิกา ธมฺมเทสนา อโหสีติฯ

อุตฺตราเถรีวตฺถุ ตติยํฯ

4. สมฺพหุลอธิมานิกภิกฺขุวตฺถุ

ยานิมานีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต สมฺพหุเล อธิมานิเก ภิกฺขู อารพฺภ กเถสิฯ

ปญฺจสตา กิร ภิกฺขู สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา ฆเฏนฺตา วายมนฺตา ฌานํ นิพฺพตฺเตตฺวา ‘‘กิเลสานํ อสมุทาจาเรน ปพฺพชิตกิจฺจํ โน นิปฺผนฺนํ, อตฺตนา ปฏิลทฺธคุณํ สตฺถุ อาโรเจสฺสามา’’ติ อาคมิํสุฯ สตฺถา เตสํ พหิทฺวารโกฏฺฐกํ ปตฺตกาเลเยว อานนฺทตฺเถรํ อาห – ‘‘อานนฺท, เอเตสํ ภิกฺขูนํ ปวิสิตฺวา มยา ทิฏฺเฐน กมฺมํ นตฺถิ, อามกสุสานํ คนฺตฺวา ตโต อาคนฺตฺวา มํ ปสฺสนฺตู’’ติฯ เถโร คนฺตฺวา เตสํ ตมตฺถํ อาโรเจสิฯ เต ‘‘กิํ อมฺหากํ อามกสุสาเนนา’’ติ อวตฺวาว ‘‘ทีฆทสฺสินา พุทฺเธน การณํ ทิฏฺฐํ ภวิสฺสตี’’ติ อามกสุสานํ คนฺตฺวา ตตฺถ กุณปานิ ปสฺสนฺตา เอกาหทฺวีหปติเตสุ กุณเปสุ อาฆาตํ ปฏิลภิตฺวา ตํ ขณํ ปติเตสุ อลฺลสรีเรสุ ราคํ อุปฺปาทยิํสุ, ตสฺมิํ ขเณ อตฺตโน สกิเลสภาวํ ชานิํสุฯ สตฺถา คนฺธกุฏิยํ นิสินฺโนว โอภาสํ ผริตฺวา เตสํ ภิกฺขูนํ สมฺมุเข กเถนฺโต วิย ‘‘นปฺปติรูปํ นุ โข, ภิกฺขเว, ตุมฺหากํ เอวรูปํ อฏฺฐิสงฺฆาตํ ทิสฺวา ราครติํ อุปฺปาเทตุ’’นฺติ วตฺวา อิมํ คาถมาห –

[149]

‘‘ยานิมานิ อปตฺถานิ, อลาพูเนว สารเท;

กาโปตกานิ อฏฺฐีนิ, ตานิ ทิสฺวาน กา รตี’’ติฯ

ตตฺถ อปตฺถานีติ ฉฑฺฑิตานิฯ สารเทติ สรทกาเล วาตาตปปหตานิ ตตฺถ ตตฺถ วิปฺปกิณฺณอลาพูนิ วิยฯ กาโปตกานีติ กโปตกวณฺณานิฯ ตานิ ทิสฺวานาติ ตานิ เอวรูปานิ อฏฺฐีนิ ทิสฺวา ตุมฺหากํ กา รติ, นนุ อปฺปมตฺตกมฺปิ กามรติํ กาตุํ น วฏฺฏติเยวาติ อตฺโถฯ

เทสนาวสาเน เต ภิกฺขู ยถาฐิตาว อรหตฺตํ ปตฺวา ภควนฺตํ อภิตฺถวมานา อาคนฺตฺวา วนฺทิํสูติฯ

สมฺพหุลอธิมานิกภิกฺขุวตฺถุ จตุตฺถํฯ